Αιμιλία Μ. Κονδύλη, Δρ Χημικός Μηχανικός, Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών ΠΑΔΑ
Ιωάννης Κ. Καλδέλλης, Δ/ντής Πανεπιστημιακού Εργαστηρίου Ενέργειας, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών ΠΑΔΑ
Εισαγωγή – Στόχος
Στην εποχή μας οι ενεργειακές και περιβαλλοντικές τεχνολογίες, καθώς επίσης και οι τεχνολογίες βιομηχανικής παραγωγής εξελίσσονται διαρκώς και ραγδαία, παράλληλα με την κοινωνική ανάγκη προς καθαρές και περιβαλλοντικά συμβατές ενεργειακές λύσεις. H πολυπλοκότητα και η ανάγκη εξειδίκευσης των προτεινομένων λύσεων καθίστανται ολοένα και μεγαλύτερες σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα την Ελλάδα, με βάση τις κοινωνικές, οικονομικές και επιχειρηματικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Ιδιαίτερα στις παρούσες συνθήκες, τα θέματα της ενέργειας έχουν καταστεί ακόμη πιο σημαντικά, με επιτακτική την ανάγκη γνώσης και εξειδίκευσης για την επίλυσή τους.
Τα τελευταία χρόνια με την τάση προς την λεγόμενη πράσινη μετάβαση, αναπτύσσεται και εφαρμόζεται ένα σύνολο από καινούριες τεχνολογίες, μεθόδους, εργαλεία στα πεδία της ενέργειας και του περιβάλλοντος. Υλοποιούνται σύγχρονα έργα για τα οποία δεν υπάρχει πρότερη γνώση και εμπειρία, αναπτύσσονται νέα υλικά που δεν έχουν δοκιμαστεί ακόμη εκτενώς στην πράξη, εφαρμόζονται νέες τεχνολογίες και εξοπλισμός για τα οποία ακόμη δεν υπάρχει συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία, θεσπίζονται νέοι κανονισμοί και τίθενται όρια και περιορισμοί πιθανόν ή αντίθετα καταργούνται υπάρχοντες κανόνες λειτουργίας, των οποίων η αποτελεσματικότητα και επιτυχία δεν έχει ακόμη αποδειχτεί.
Είναι προφανές ότι όλα τα παραπάνω δημιουργούν ανάγκες για νέα πεδία απασχόλησης των μηχανικών με στελέχη που θα έχουν εκπαίδευση και την ικανότητα αντίληψης αυτών των νέων αναγκών, βασικές γνώσεις και γνωστικό υπόβαθρο να καταλαβαίνουν και να προσαρμόζονται γρήγορα στις νέες αυτές καταστάσεις και βεβαίως τη διάθεση να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις και να δίνουν λύσεις σε προβλήματα εξελίσσοντας και εξελισσόμενοι στο επάγγελμά τους.
Με βάση μελέτες και στατιστικές το πλήθος των μηχανικών που απασχολούνται στα εν λόγω πεδία διαρκώς αυξάνεται [1, 2].
Στο παρόν άρθρο -έχοντας τη γνώση ότι τα εν λόγω πεδία απασχολούν παραδοσιακά μεγάλο αριθμό μηχανικών- γίνεται μία προσπάθεια σύντομης αποτύπωσης των νέων κυρίως επαγγελματικών και επιστημονικών πεδίων που αναδύονται στο πεδίο του μηχανικού και σχετίζονται με την ενέργεια και το περιβάλλον.
Επαγγελματικά πεδία – τομείς απασχόλησης
- ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Η απασχόληση του μηχανικού σε ενεργειακά θέματα είναι μακρόχρονη. Πρακτικά το πεδίο της ενέργειας γενικά αποτελεί ένα πολύ βασικό πεδίο απασχόλησης πολλών ειδικοτήτων μηχανικών (μηχανολόγοι, χημικοί μηχανικοί, μεταλλειολόγοι, ηλεκτρολόγοι, ναυπηγοί) και μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχουν εισέλθει στο πεδίο αυτό και ειδικότητες που παραδοσιακά δεν είχαν απασχοληθεί στα συγκεκριμένα θέμα (π.χ. οι πολιτικοί μηχανικοί και οι αρχιτέκτονες) και οι τοπογράφοι μηχανικοί (ιδιαίτερα σε θέματα χρήσεων γης).
Στο παρόν άρθρο επισημαίνονται κυρίως τα καινούρια πεδία που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια, στα οποία οι μηχανικοί όχι μόνο απασχολούνται αλλά στην πραγματικότητα τα έχουν δημιουργήσει και αναπτύξει.
Στα εν λόγω πεδία πρωτοστατούν σε καινοτομικές προσεγγίσεις σε διάφορους τομείς, όπως την τεχνολογία, τα υλικά, τις μεθόδους παραγωγής, τον εξοπλισμό, τα πεδία εφαρμογής.
- ΤΟΜΕΑΣ: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
- Μελέτες επιλογής θέσης – χωροθέτησης
- Τεχνικές Μελέτες σχεδιασμού και διαστασιολόγησης
- Κατάρτιση φακέλου χρηματοδότησης έργων
- Κατάρτιση φακέλου αδειοδότησης έργων
- Τεχνικοοικονοιμικές μελέτες – μελέτες σκοπιμότητας
- Εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης έργων δημοσίων, των ΟΤΑ, των Περιφερειών της χώρας
- Επικοινωνία με φορείς – με το κοινό – με την ΕΕ σε θέματα τεχνικά, έργων και δραστηριοτήτων
- Επιλογή και προμήθεια εξοπλισμού
- Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενεργειακών έργων
- Τεχνική εμπειρογνωμοσύνη σε θέματα υποστήριξης κοινού ή κυρίου του έργου για θέματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων Υποστήριξη τεχνική σε θέματα προσφυγών στο ΣτΕ.
Και βέβαια
- Σχεδιασμός – Μελέτες – Κατασκευή – υλοποίηση με εστίαση σε νέα έργα όπως offshore wind energy, floatingPVs, έργα αποθήκευσης ενέργειας, smart grids, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, υδρογόνο και CCS Projects
- Εστίαση σε γεωγραφικές περιοχές με ιδιαιτερότητες όπως οι νησιωτικές περιοχές.
1.2 ΤΟΜΕΑΣ: Σύγχρονα θέματα μεταφορών
- Μελέτες τεχνικές για αλλαγή καυσίμων στην ακτοπλοΐα και τη ναυσιπλοΐα γενικότερα
- Μελέτες και πειραματικές δοκιμές για νέα πράσινα καύσιμα στις αεροπορικές μεταφορές
- Μελέτες σχετικά με την ηλεκτροκίνηση
- Νέα καύσιμα – ανάπτυξη – δοκιμές – περιβαλλοντικές επιπτώσεις
- Ηλεκτροκίνηση: Συντήρηση – επισκευές – τεχνικά προβλήματα
- Ηλεκτροκίνηση: Ανάπτυξη και λειτουργία δικτύου φορτιστών
- Ηλεκτροκίνηση: Εμπορία – προώθηση πωλήσεων
- Έργα και μελέτες για σύγχρονα λιμάνια με εξοικονόμηση ενέργειας – αλλαγή καυσίμων πλοίων – μείωση περιβαλλοντικών επιπτώσεων
- ΤΟΜΕΑΣ: Εξοικονόμηση Ενέργειας
- Μελέτες εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια
- Μελέτες εξοικονόμησης ενέργειας στη βιομηχανία
- Μελέτες εξοικονόμησης ενέργειας στις μεταφορές
- Βιοκλιματική αρχιτεκτονική
- Νέα συστήματα διαχείρισης ενέργειας στα κτίρια
- Νέα συστήματα διαχείρισης ενέργειας στη βιομηχανία
- Σχεδιασμός και υλοποίηση έργων εξοικονόμησης ενέργειας – κατάρτιση φακέλων – παρακολούθηση της υλοποίησης και της χρηματοδότησης των έργων
- 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Η απασχόληση των Μηχανικών σε θέματα περιβαλλοντικά άπτονται τριών μεγάλων τομέων
- Των σύγχρονων θεμάτων πρόληψης των επιπτώσεων (π.χ. νέα υλικά, eco–design, eco–efficiency projects, νέες μέθοδοι παραγωγής)
- Των έργων προστασίας περιβάλλοντος – αφού η ρύπανση έχει ήδη συμβεί (Έργα αντιρύπανσης όπως Μονάδες Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων, ΧΥΤΑ, μονάδες ολοκληρωμένης διαχείρισης)
- Της θέσπισης και παρακολούθησης της τήρησης κανονισμών, τεχνικών προδιαγραφών, νομοθετικού πλαισίου
Συνεπώς είναι προφανές ότι προκύπτουν ολοένα και πιο σύγχρονα θέματα και πεδία απασχόλησης στους παραπάνω βασικούς τομείς, που απαιτούν γνώση και εξειδίκευση στελεχών ικανών να τα εφαρμόσουν.
ΤΟΜΕΑΣ: Των σύγχρονων θεμάτων πρόληψης των επιπτώσεων (πχ. νέα υλικά, eco–design, eco–efficiency projects, νέες μέθοδοι παραγωγής)
- Ανάπτυξη νέων υλικών – μελέτες εφαρμογής νέων υλικών
- Εφαρμογή νέων υλικών καλύτερης περιβαλλοντικής συμπεριφοράς
- Μελέτες εξοικονόμησης υλικών και πόρων (νερού και ενέργειας)
- Μελέτες εφαρμογών κυκλικής οικονομίας σε όλα τα πεδία (υλικά, ενέργεια, νερό, χρήσεις γης…)
- Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων έργων και δραστηριοτήτων
- Ανάπτυξη νέων μεθόδων πρόληψης ρύπανσης
ΝΕΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΕΔΙΑ:
- Μελέτες μέτρησης περιβαλλοντικού αποτυπώματος,
- Μελέτες μέτρησης ανθρακικού αποτυπώματος,
- Μελέτες Ανάλυσης Κύκλου Ζωής,
- Μελέτες προσδιορισμού εξωτερικού κόστους σε έργα και δραστηριότητες
ΤΟΜΕΑΣ: ΕΡΓΑ ΑΝΤΙΡΥΠΑΝΣΗΣ
Πρόκειται για έργα που υλοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια τόσο στη χώρα μας όσο και σε πολλές χώρες τις ΕΕ γενικότερα, κατόπιν νομοθεσίας που επιβάλει προδιαγραφές για τους αποδέκτες. Εν τούτοις, η διαρκής τεχνολογική εξέλιξη του εξοπλισμού, η διαρκής πρόοδος στις μεθόδους και τις διαδικασίες επεξεργασίας αποβλήτων και απορριμμάτων δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας σε τομείς όπως:
- Σχεδιασμός, υλοποίηση, παρακολούθηση λειτουργίας, συντήρηση έργων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων
- Σχεδιασμός σύγχρονων συστημάτων ανάκτησης νερού σε έργα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων
- Σχεδιασμός, υλοποίηση, παρακολούθηση λειτουργίας, συντήρηση έργων ολοκληρωμένης διαχείρισης στερεών απορριμμάτων
- Εφαρμογές εξοπλισμού αντιρύπανσης σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις
- Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και μέτρα πρόληψης επιπτώσεων έργων αντιρύπανσης
ΤΟΜΕΑΣ: ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ
Το πολύ κρίσιμο, επιτακτικό και πολύ επίκαιρο θέμα των υδατικών πόρων απασχολεί πλήθος μηχανικών πρακτικά όλων των ειδικοτήτων.
Επισημαίνονται εδώ νέα πεδία που απαιτούν στελεχιακό δυναμικό για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του κρίσιμου θέματος του νερού.
- Επιλογή μεθόδων παροχής νερού σε περιοχές με έλλειψη υδατικών πόρων
- Σχεδιασμός έργων αφαλάτωσης
- Σχεδιασμός έργων φραγμάτων νερού για ύδρευση και άρδευση
- Τηλεμετρία για εντοπισμό τυχόν διαρροών δικτύων
- Επανασχεδιασμός δικτύων
- Σχεδιασμός, υλοποίηση και λειτουργία συστημάτων ορθολογικής διαχείρισης υδατικών πόρων
- Μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και μέτρα πρόληψης επιπτώσεων έργων νερού
ΝΕΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΠΕΔΙΑ: Σχεδιασμός σύγχρονων συστημάτων ανάκτησης νερού σε έργα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων
ΤΟΜΕΑΣ: ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ
ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΕΔΙΑ:
- Χρήση σύγχρονων εργαλείων και συστημάτων (π.χ. κτηματολόγιο κ.λπ.) για τη βέλτιστη αξιοποίηση γης, για χωροθέτηση έργων και δραστηριοτήτων, για ανάπτυξη Βάσεων Δεδομένων λεπτομερών στοιχείων (δασικές εκτάσεις, προστατευόμενες περιοχές, γεωργικές εκτάσεις, συγκρούσεις και διεκδικήσεις σε θέματα χρήσεων γης)
- Αξιοποίηση εργαλείων για συλλογή και επεξεργασία στοιχείων παραγωγικότητας, βιοποικιλότητας, δομημένου περιβάλλοντος, ύπαρξης φυσικών πόρων, ύπαρξης νερού, δυνατοτήτων βιομηχανικής χρήσης, εγκατάστασης ενεργειακών έργων κ.λπ.
- ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΕΔΙΑ ΚΑΙ ΦΟΡΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Σε όλα τα παραπάνω αναφερθέντα πεδία (ΑΠΕ, μεταφορές, κτίρια, βιομηχανία…) οι μηχανικοί είναι απαραίτητοι στα ακόλουθα πεδία – τα οποία μάλιστα είναι διαρκώς εξελισσόμενα με νέες μεθόδους, εργαλεία και τεχνολογίες:
- Ανάπτυξη – σχεδιασμός και κατασκευή εξοπλισμού
- Επιλογή και προμήθεια εξοπλισμού
- Ανάπτυξη – σχεδιασμός και υλοποίηση λογισμικού για ενεργειακές μελέτες, για εξοικονόμηση ενέργειας, για βελτίωση απόδοσης, για Ανάλυση Κύκλου Ζωής κλπ.
- Εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης έργων δημοσίων, των ΟΤΑ, των Περιφερειών της χώρας
- Επικοινωνία με φορείς – με το κοινό – με την ΕΕ σε θέματα τεχνικά, έργων και δραστηριοτήτων
- Διαδικασίες δημοσίου κατάρτιση τευχών δημοπράτησης
- Εμπορία εξοπλισμού
- Υλοποίηση έργων
- Παρακολούθηση – επίβλεψη της υλοποίησης έργων
- Λειτουργία έργων
- Συντήρηση έργων – επισκευές
- Κατασκευή ηλεκτρολογικού υλικού
- Εφαρμογή συστημάτων αυτοματισμού – ηλεκτρονικά
- Πραγματογνωμοσύνες σε περιπτώσεις διαφωνιών
- ΦΟΡΕΙΣ – ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι όλα αυτά τα σύγχρονα πεδία, αλλά και τα παραδοσιακά πεδία στο χώρο της Ενέργειας και του Περιβάλλοντος, αναφέρονται σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Ειδικότερα, μπορούν να αναφερθούν ως φορείς που απασχολούν μηχανικούς –πέραν βέβαια του ελεύθερου επαγγέλματος που αποτελεί πάντα επιλογή που έλκει πλήθος μηχανικών,
- Εταιρείες μελετών ενεργειακών έργων
- Εταιρείες μελετών έργων περιβάλλοντος, έργων αντιρύπανσης
- Εταιρείες κατασκευής ενεργειακών έργων
- Εταιρείες κατασκευής έργων αντιρύπανσης
- Τεχνικές υπηρεσίες δήμων και περιφερειών
- Κεντρική δημόσια διοίκηση
- ΜΚΟ – Κοινωνικά / Περιβαλλοντικά Κινήματα και οργανώσεις πολιτών
- Φορείς πιστοποίησης – διαπίστευσης
- Εταιρείες εμπορίας εξοπλισμού
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ως γεγονός, οι νέες επενδύσεις στη βιομηχανία, στα πεδία του περιβάλλοντος και της κυκλικής οικονομίας καθώς επίσης και γενικότερα η δυναμική του κλάδου της ονομαζόμενης πράσινης οικονομίας δημιουργούν την ανάγκη και θέτουν τις προδιαγραφές για στελέχη με άριστη επιστημονική κατάρτιση και τεχνογνωσία και ολοκληρωμένη και σύνθετη γνώση σε όλα τα πεδία της ενέργειας, του περιβάλλοντος και της βιομηχανικής παραγωγής. Η ανάγκη αυτή επιτείνεται και υπό τις παρούσες –δύσκολες μεν– πλην όμως με μεγάλες προκλήσεις συνθήκες.
Στο παρόν σημείωμα καταγράφηκαν –ένα μέρος τουλάχιστον– από τα σύγχρονα πεδία δραστηριοποίησης των μηχανικών στην Ενέργεια και το Περιβάλλον, επιχειρώντας με τον τρόπο αυτό να προσανατολίσει, εμπνεύσει και καθοδηγήσει τους νέους μηχανικούς μας σε πεδία που μπορεί μεν να είναι καινούρια αλλά έχουν τεράστιο ενδιαφέρον και προοπτική.
Είναι πεποίθηση μας ότι τα εν λόγω πεδία εμφανώς ή εμμέσως πρακτικά διαπνέουν τις περισσότερες δραστηριότητες της οικονομίας και επειδή σχετίζονται με ζωτικές ανάγκες και βεβαίως πολυτιμότατους φυσικούς πόρους πάντα θα αποτελούν τον πυλώνα της ανάπτυξης.
Έχοντας παράλληλα την αγωνία της δημιουργίας μηχανικών με σύγχρονη και ολιστική αντίληψη των θεμάτων, το παρόν σημείωμα αποτελεί και παραίνεση στην εκπαίδευση των μηχανικών, ώστε οι νέοι μηχανικοί να είναι σε θέση να δίνουν όχι απλά λύσεις σε προβλήματα αλλά και κατεύθυνση και πρόοδο συνολικά σε αυτά τα τόσο σημαντικά θέματα με στόχο την αρμονική και διαχρονική συνύπαρξη όλων των οικο-συστημάτων.
